تاالب بین المللی دلتای رود شور، شیرین و میناب
موقعیت جغرافیایی منطقه 
در فاصله بین10 تا 70 کیلومتری شرق بندرعباس درساحل شمالی تنگه هرمز در خلیج فارس، روبروی جزیره 
هرمز همتراز با سطح دریا در موقعیت جغرافیای E45 ،˚ 56 و N ،05 ˚ 27 در دهانه رودهای شور و شیرین 
واقع شده است. این منطقه ساحلی به طول حدود 60 کیلومتر درسواحل شمالی تنگه هرمز از ناحیه بندرعباس 
درغرب تا رودخانه زرانی در شرق گسترش یافته است) محیط زیست هرمزگان، 1395(. این منطقه در حوزه 
بندر عباس در کرانه و خورهای دهستان های ایسین، تخت و شمیل از بخش مرکزی این شهرستان)رویشگاه 
حوزه کولقان در خورهای جالبی، حسن لنگی و مصب رودخانه شور( و در شهرستان میناب در سواحل و خورهای 
دهستان های تیاب و سندرك از بخش مرکزی)جنگل های حوزه تیاب و کالهی در خورهای مشدر، بهینه، 
کرگان( واقع شده است. 
تاریخچه حفاظت منطقه
 این منطقه رویشگاه مهمی برای مانـگرو در استان هرمزگان می باشد، که در سال 1975 به عنـوان تاالب 
بین المللی رود شور ، شیرین و میناب در فهرست تاالب های مهم بین المللی درکنوانسیون رامسر با وسعت 
45000 هکتار به ثبت رسیده; و در سال 1380 به عنوان منطقه حفاظت شده تیاب و میناب با مساحت 
41258 هکتار تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت. محدوده منطقه تاالبی در سال 1387 
بازنگری و مساحت آن به 78099 هکتار افزایش یافت. 
سیمای طبیعی منطقه 
موقعیت طبیعی مناطق ساحلی استان هرمزگان که رویش های مانگرو در آن استقرار یافته دارای ویژگیهایی 
است که بر پدیده های اقلیمی آن به خصوص بارندگی و دما تأثیر آشکاری دارد. این منطقه را میتوان از نظر 
توپوگرافی به دو بخش کوهستانی و جلگههای ساحلی تفکیك نمود. بخش کوهستانی در هماهنگی با سمت 
ارتفاعات زاگرس به طور عمومی دارای جهت شمال غرب به جنوب شرق دارد اما گاه به طور محلی در رابطه با 
ساختمان زمین این روند تغییر جهت میدهد. در میان بخش کوهستانی دشت هایی با مساحت های مختلف 
پراکندهاند. بخش کوهستانی با ارتفاعات مختلف خود نقش عمده ای در پدیده های اقلیمی به ویژه بارش های 
جوی ایفا میکنند. بخش جلگههای ساحلی که جنگل های مانگرو استان در حاشیه آن قرار دارند به موازات دریا 
گسترده شده که در رابطه با پیشروی ارتفاعات در نقاط مختلف عرض آن تغییر میکند. اراضی جلگههای ساحلی 
در نزدیکی دریا شور و قلیایی است که با دور شدن از دریا تبدیل به اراضی مرتعی و گاه با پوشش های درختی 
تنك شبه ساوان میشود 
خوریات مهم منطقه 
از خورها و رودخانه های مهم این منطقه از شرق به غرب می توان به خور کرگل، خورچاخا، خور بندزرك، 
خور نوبر، خورکالهی، خورمازغ، خور تیاب، رودخانه حسن لنگی، رودخانه جالبی، رودخانه شور دوم و رودخانه 
شور اول اشاره نمود 
در این رابطه می توان به خورها و خلیجهای کوچك در دهانه رودخانهها و همچنین بستر و اراضی پست مجاور 
رودخانهها اشاره کرد که به آب زیر زمینی و سطحی دسترسی دارند. دهانه رودخانهها و حاشیه آبراهه های جذر 
و مدی شامل درختان حرا بوده ولی کفههای گلی تقریباً عاری از پوشش گیاهیاند. 
آب و هوا و اقلیم 
اقلیم منطقه حاره تا نیمه حاره ای است و آب و هوا عموما گرم و مرطوب است . این ناحیه غالبا از دو سو در 
معرض باد قرار دارد یکی بادهایی که از جانب ساحل به سمت دریا می وزند بنام باد شمال و دیگری بادهایی که 
از سمت دریا به سوی ساحل روان می شوند بنام باد شرق و نیز نوعی باد محلی وجود دارد بنام باد سهیل که در 
ماههای خرداد - تیر و مرداد از سمت جنوب شرقی به طرف شمال غربی می وزد. محدوده تاالب از گرمترین 
مناطق ایران بشمار می رود که در فصول سرد وقوع یخبندان در آن پدیده ای بسیار نادر است. بیشترین میزان 
دما در ماههای مرداد و شهریورماه سال 1394 در حدود 42 درجه سانتی گراد بوده است. بیشترین مقدار بارش 
نیز در آبان ماه است. ماههای زمستان بیشترین درصد بارش را به خود اختصاص می دهد . ماههای تابستان دارای 
بارندگی بسیار اندك یا صفر است
منابع آب منطقه 
تاالب در بخش ساحلی تنگه هرمز و بر بستر آب و اراضی ساحلی دریا تشکیل شده است. در عین حال منابع 
آب زیر نیز بشکل محدود و موضعی بر شرایط محیطی و به ویژه کیفیت آب اثر می گذارند 
- رودخانه های دائمی مانند رودخانه های شور، گاومرده، گوربند، حسن لنگی 
- بارندگی 
- رودخانه های فصلی 
- آبراهه های ناشی از بارندگی و سیستم انتشاری خورها 
زمین شناسی منطقه 
منطقه مورد مطالعه در ناحیه چین خورده زاگرس واقع شده است .این زون کوه های زاگرس را در بردارد ودر 
جنوب وجنوب غربی ایران قرار گرفته است وبه سمت شرق به گسل میناب محدود می شود. ساختمان زمین 
شناسی آن ساده و شامل مجموعه ای از آنتی کلینال های نزدیك و بهم فشرده با سطح محور قائم وجهت شمال 
غربی-جنوب شرقی است. رسوبات چین خورده این منطقه متناوباً از آهك ودولومیت همراه با مارن ومارن های 
آهکی است. ضخامت رسوبات دریایی در این حوزه بالغ برچند هزار متراست که به طورهم شیب رسوبات پلیت 
فرم پالئوزوییك را در ناحیه زاگرس می پوشاند. ضخامت زیاد رسوبات نمکدار کامبرین آغازی درشرق زاگرس 
مشابه رسوبات شرق عربستان وشرق ایران مرکزی است.
پوشش گیاهی منطقه 
پوشش گیاهی منطقه تاالبی شامل اجتماعات خالص از درختان حرا (marina Avicennia (می باشد که در 
دهانه رودخانه ها و حاشیه آبراهه های جزر و مدی قرار گرفته اند. در برخی نقاط جنگل های تنکی از آکاسیا، 
کهور، کنار، گز و تعدادی درخت نخل نیز در منطقه یافت می شود ساحت جنگل های حرای این منطقه 
1698/03 هکتار برآورد گردیده است.میزان خالص تغییرات مساحت حرای تیاب میناب از سال 1999 تا سال 
2015 حدود 4/01 هکتار افزایش سطح بوده است
از مهمترین هالوفیت های منطقه می توان به باتالقی شور (strobilaceum Halocnemum(، سیاه شور 
ناجور برگ)heterophylla Suaeda) ، سیاه شور تك جنسی (monoica Suaeda) ، ســیاه شـور 
 ( Salsola derummondii) پنــجابی شور ،وشــورچوبـیSuaede vermiculata (S. fruticosa)
اشاره کرد. این گونه های گیاهی در قسمت های مختلف رویشگاه در سمت خشکی و جاهایی که زمین حالت 
گلی نداشته و اغلب خشك است دیده می شوند. 
دشت ساحلی مجاور شامل جنگلی است که گیاهان آکاسیا .Sp Acacia ، کهورProsopis ، گز Tamarix
.l ، کنارsp Ziziphus و درختان خرما dactilifera phoenix درآن پراکنده اند و پهنه های شنی وسیع 
هم عاری از پوشش گیاهی می باشند.
تنوع زیستی منطقه 
پرندگان
مصب رودخانه های شور، شیرین ومیناب ناحیه زمستان گذرانی مهمی برای پرندگان آبزی وکنار آبزی ازجمله 
صدف خور، گیالنشاه بزرگ و پلیکان پا خاکستری و چندین گونه دیگر محسوب می شود. این مکان احتماالً 
زیستگاه جوجه آوری گونه هایی از تیره حواصیل ها همانند حواصیل بزرگ و حواصیل هندی می باشد .
ردیف نام فارسی گونه نام انگلیسی گونه نام علمی گونه 
Pelecanus crispus Dalmatian Pelican خاکستری پا پلیکان 1
Ardea cinerea Grey Heron خاکستری حواصیل 2
Casmerodius albus Great White Egret بزرگ اگرت 3
Platalea leucorodia Spoonbill نوك کفچه 4
Phoenicopterus ruber Greater Flamingo فالمینگو 5
6 اردك نوك پهن Shoveler clypeata Anas
Dromas ardeola Crab Plover خوار خرچنگ سلیم 7
Haematopus ostralegus Oystercatcher خوار صدف 8
Recurvirostra avosetta Avocet آووست 9
Burhinus recurvirostris Great Stone Plover هندی لق چاخ 10
Pluvialis squatarola Grey Plover خاکستری سلیم 11
Charadrius hiaticula Ringed Plover طوقی سلیم 12
Charadrius alexandrinus Kentish Plover کوچك سلیم 13
Charadrius leschenaultii Greater Sand plover بزرگ شنی سلیم 14
Charadrius mongolus Lesser Sand Plover کوچك شنی سلیم 15
Larus genei Slender-billed Gull صورتی کاکایی 16
17 کاکایی پشت سیاه)پشت سیاه کوچك( -LesserBlack
backed Gull
Larus fuscus
Larus ichthyaetus Great Black-headed Gull بزرگ سیاه سر کاکایی 18
Larus heuglini Heuglinis’ Gull سیبری کاکایی 19
Circus aeruginosus Marsh Harrier تاالبی سنقر 20
Alcedo atthis Common Kingfisher ماهی خورك 21
Halcyon smyrnensis White-breasted Kingfisher سفید سینه خورك ماهی 22
Ceryle rudis Pied Kingfisher ابلق خورك ماهی 23
Podiceps cristatus Great Crested Grebe بزرگ کشیم 24
Podiceps nigricollis Black-necked Grebe سیاه گردن کشیم 25
Egretta garzetta Little Egret کوچك اگرت 26
Egretta gularis Western Reef Heron ساحلی اگرت 27
Ardeola grayii India Pond Heron هندی حواصیل 28
Nycticorax nycticorax Night Heron شب حواصیل 29
Tadorna tadorna Shelduck تنجه 30
Limosa lapponica Bar-Tailed Godwit حنایی گیالنشاه 31
32 گیالنشاه بال سفید)دم سیاه( Godwit tailed -Black limosa Limosa
33 گیالنشاه ابرو سفید Whimbrel phaeopus Numenius
Numenius arquata Eurasian Curlew معمولی گیالنشاه 34
35 آبچلیك نوك سر باال Sandpiper Terek cinereus Xenus
36 آبچلیك پا سرخ Redshank totanus Tringa
Tringa stagnatilis Marsh Sandpiper تاالبی آبچلیك 37
Tringa ochropus Green Sandpiper زی تك آبچلیك 38
39 آبچلیك پا سبز Greenshank nebularia Tringa
Actitis hypoleucos Commonn Sandpiper خوان آواز آبچلیك 40
Arenaria interpres Turnstone گردان سنگ 41
Calidris tenuirostris Creat Knot بزرگ تلیله 42
Calidris minuta Little stint کوچك تلیله 43
Calidris alba Sanderling سفید تلیله 44
45 تلیله شکم سیاه Dunlin alpina Calidris
Calidris ferruginea Curlew Sandpiper بلوطی تلیله 46
Limicola falcinellus Broad-billed sandpiper پهن نوك تلیله 47
Calidris canutus Knot حنایی تلیله 48
Sterna nilotica Gull-billed Tern کاکایی نوك دریایی پرستو 49
Sterna caspia Caspian Tern خزر دریایی پرستو 50
51 پرستو دریایی کاکلی بزرگ Tern Swift bergii Sterna
Sterna bengalensis Lesser Crested Tern کوچك کاکلی دریایی پرستو 52
53 پرستو دریایی توك زرد Tern Sandwich sandvicensis Sterna
Chlidonias hybridas Whiskered Tern تیره دریایی پرستوی 54
Clangula hyemalis Long-tailed Duck دراز دم اردك 55
Phalacrocorax carbo Great Cormorant باکالن 56
Falco peregrinus Peregrine Falcon بحری 57
58 خالدار بزرگ )عقاب تاالبی( عقاب Eagle Spotted Greater clanga Aquila
59 عقاب ماهی گیر Osprey haliaetus Pandion
Aquila nipalensis Steppe Eagle صحرائی عقاب 60
Pelecanus onocrotalus White Pelican سفید پلیکان 61
Butorides striatus Striated Heron سبز حواصیل 62
آبزیان 
تیاب و کالهی مناطق مناسبی برای تکثیر و تولید انواع آبزیان میباشند که از ویژگیهای خاص این منطقه به 
شمار میرود. جزر و مد فراوان با تناوب منظم، رسوبهای زیاد و سایر عوامل مؤثر بر شکل گیری اراضی جنگلی، 
ارزش زیست محیطی خاصی به منطقه داده است و کانالهای آبی که تالطم سخت امواج بر آنها تأثیر ندارند، 
ذخیرهگاه مناسبی برای آبزیان شدهاند 
از انواع ماهیان منطقه می توان به گاریز، حلوا سفید، حلواسیاه، سنگسر معمولی، شوریده، یال اسبی، بادکنك 
ماهی، بز ماهی، پرستو ماهی، چغوك، خارو، ساردین، پیکو، سرخو، سفره ماهی، شانك، سه خاری، گربه ماهی 
و....اشاره کرد. گلخورك ها که ماهیان خزنده نیز نامیده می شوند از گونه های آشنا و دائم زیستگاه های مانگرو 
بشمار می آیند 
پستانداران و خزندگان 
از پستانداران منطقه می توان به روباه، موش سیاه، دلفین گوژپشت و شغال اشاره کرد. از خزندگان این تاالب 
می توان الك پشت دریایی پوزه عقابی، الك پشت دریایی سبز و مارهای دریایی را نام برد
ارزش های تاالب 
فهرست ارزش ها، کارکرد های اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی تاالب به شرح زیر می باشد 
ارزش شرح 
ارزشهای 
اکولوژیکی 
تعدیل ریزگردها، ارزش زیستگاهی، پاالیش آلودگی، تنوع زیستی،گونه های کمیاب و نادر، بانك ژن و مولد 
آبزیان، جلوگیری از تخریب و فرسایش سواحل، تولید مواد مغذی، ارزش حفاظتی )عناوین ملی و بین المللی(، 
کنترل رسوبات دریایی، شکل مناسب تاالب جهت فعالیت های اکوتوریسمی، ارزش ورزشی )ورزش های آبهای
آرام( 
ارزشهای 
اقتصادی 
اجتماعی
حمل و نقل دریایی، اشتغال، منابع تامین آب )استخرهای پرورش میگو(، ارزش درمانی )لجن درمانی(، کاهش 
مهاجرت بخاطر معیشت، دامداری)تعلیف احشام(، اکوتوریسم، صیادی، تولید عسل، ارزش گیاهان دارویی)حرا و
جلبك(، شیالت و آبزی پروری، نقل و انتقاالت دریایی 
ارزشهای 
فرهنگی 
تحقیق و پژوهش، زیباشناختی ) عکاسی و فیلم برداری(، آموزش ، سالمت و آسایش، میراث طبیعی فرهنگی
مهمترین تهدیدات و مشکالت تاالب 
فهرست معضالت و مشکالت مرتبط با تاالب بین المللی رود شور، شیرین و میناب به شرح زیر است
دفع غیراصولی زباله های شهری و روستایی ضعف قوانین در پاسخگویی به جوامع محلی، نیاز 
اجتماعی – اقتصادی 
تغییر رژیم هیدرولوژیکی ناشی از 
خشکسالی 
عدم وجود طرح مطالعات و زون بندی منطقه از بین رفتن نظامهای عرفی و استفاده های سنتی 
از خوریات
آلودگی ناشی از تخلیه پساب حوضچه 
تکثیرو پرورش میگو 
آلودگی ناشی از تخلیه سوخت قاچاق مدیریت باال به پایین تجاوز به حریم خورها 
ساخت و سازهای غیراصولی روستاها در 
حریم تاالب
کاهش تنوع زیستی منطقه آلودگی ناشی از کشاورزی )کود و سموم 
کشاورزی( 
حرکت شن های روان گردشگردی ناپایدار تداخل مرز و حریم تاالب ها با کاربری 
های قبل
تخلیه زباله و پساب لنج ها و شناورها عدم نگرش سیستمی مدیران عدم اطالع دستگاههای اجرایی از ارزش 
های منطقه 
مشخص نبودن برنامه توسعه در منطقه سرشاخه زنی غیراصولی حرا و تعلیف دام )شتر( عدم وجود قوانین در خصوص جرائم 
زیست محیطی )قاچاق سوخت( 
افزایش مشاغل کاذب )مانند قاچاق سوخت( 
ناشی از بین رفتن مشاغل بومی مرتبط با 
تاالب
عدم تامین حق آبه از سد میناب و سایر رودخانه 
های آب شیرین 
تردد بیش از حد قایق های موتوری )غیر 
اصولی و بدون برنامه( 
آلودگی ناشی از فاضالب )فاضالب شهری و 
صنعتی( 
عدم وجود سمن های محلی از بین رفتن جنگلهای حرا در منطقه 
)کاهش جریان آب شیرین( 
عدم وجود زیرساخت های گردشگری مشکل شناورهای مغروقه و فرسوده مشخص نبودن نیازآب شیرین تاالب 
عدم ارزشگذاری اقتصادی تاالب آفات و بیماریهای جنگلهای حرا )شپشك( کمی اشتغال جوامع محلی و فقر 
اجتماعی 
عدم وجود تشکل های جوامع بومی و محلی ورود گونه های غیر بومی )کهور پاکستانی و موش 
سیاه( 
عدم استمرار در آموزش زیست محیطی 
در منطقه
فرسایش ساحلی عدم هماهنگی در توسعه جنگل های حرا )حرا 
کاری ( بین ارگانهای مختلف 
کاهش ذخایر آبزیان تاالب 
آبادی های مهم پیرامون منطقه
دو شهر بندرعباس و میناب بزرگترین کانون های زیستی حاشیه منطقه تاالبی می باشد. جمعیت شهر بندر 
عباس588288 نفر و شهر میناب 235705 نفر )سال 1390( می باشد. در حاشیه تاالب روستاهای متعددی 
وجود داردکه می توان به روستای کهنه شهر، روستای کرگان، کالهی، مازغ پایین، تیاب، کولغ کاشی، بندزرك 
اشاره نمود